Operatie Meeuw en een dilemma

De uitdrukking “wat de boer niet kent dat vreet ‘ie niet” is aan meeuwen niet besteed. Gulzig vliegen ze de Scheveningse vissersvloot achterna tot de netten vol haring worden opgehaald om bij wijze van toetje in willekeurig welke Haagse stadswijk een vorkje meepikken uit een vuilniszak, het maakt de meeuw niet uit. Een meeuw eet alles wat los en vast zit maar heeft – net als de albatros – geen sjoege van de eetbaarheid der dingen en een dop slikt ‘ie net zo makkelijk voor zoete koek als een sardien. Als ik tijdens een afvaltocht deze jonge meeuw voor dood langs de straatkant zie liggen, aarzel ik geen moment: Meeuw gaat mee naar Scheveningen, naar de vereniging Kust en Zee waar ik ‘m wil ontleden om te weten of er plastic in z’n maag zit.

Meeuw wordt vergezeld door de gebruikelijke collectie gootzwervers. Binnen een mum van tijd zijn alle zakken en tassen die ik bij me heb tot de rand toe gevuld. Zwerfafval opruimen is leuk en dat kan ik niet vaak genoeg benadrukken. Niet zeuren, niet miepen, niet mopperen maar gewoon DOEN is waarom het me tot vrolijkheid stemt. Toch zijn er soms van die momenten… momenten waarop frustratie de overhand krijgt. Die frustratie ontstaat uit verbazing en onbegrip voor de ‘oplossing’ die bedacht wordt door mensen die vol goede bedoelingen zijn. Een voorbeeld van zo’n oplossing is het flesje Earth Water dat op weg naar Scheveningen was om zich daar in zee te storten en onderdeel te worden van de plastic soep. Earth wattuh? Earth Water. You never drink alone, zo lees ik op het etiket en direct hoor ik dé stem van de marathon van Rotterdam door m’n hoofd galmen: ik zie mezelf weer langs de Boszoom staan met m’n kanjerspandoek en m’n smile. Een virtuele elleboogstoot maakt dat ik uit m’n dagdroom schiet. Aardewater.

  

Stel, je wilt zielige kindertjes in een warm land aan schoon drinkwater helpen maar hebt daar niet de financiële middelen voor. Je bedenkt dat je geld wilt inzamelen om waterpompen te kopen. Je bent niet de enige die zielige kindertjes een warm hart toedraagt dus je vraagt en krijgt en je boekt bescheiden resultaat. De eerste waterpomp wordt geplaatst. Er is meer geld nodig. Van de mensen die het minder makkelijk schenken, deze mensen vragen er iets voor terug.  Je bent ze ter wille en maakt een product dat je aan ze verkoopt ‘voor het goede doel’. Dat betekent dat de kostprijs lager ligt dan de verkoopprijs en het verschil (let op, dit is een instinkertje*) is bestemd voor de aanschaf van de waterpompen voor het schone drinkwater voor de zielige kindertjes in een warm land. Kindertjes blij, jij blij, klant blij, iedereen blij. Earth Water is zo’n product voor het goede doel. “Door Earth Water te drinken red je levens.” Gelooft u het niet? Het staat er toch echt, lees maar

Stel, de bedenkers van Earth Water, akvo.org, doen goede werken. Ik had nog nooit van ze gehoord en ken ze dus niet goed genoeg om daar een uitspraak over te doen maar stel. Stel dat er zielige kindertjes in een warm land aan schoon drinkwater zijn geholpen. Die kindertjes gaan niet langer dood van de dorst en dat is mooi. (De kans op sterfte door oorlog, honger en ziekte laten we voor het gemak buiten beschouwing.) De ex-zielige kindertjes groeien op en worden vaders en moeders van hun eigen kindertjes. Het goede werk is gedaan. Papa en mama blij, akvo blij, gulle gevers blij. Voor even, want de tweede generatie kindertjes is wederom zielig. Ze hebben weliswaar ruim beschikking over waterpompen maar het water dat ze pompen is niet langer schoon. Het blijkt vergiftigd te zijn door microscopisch kleine deeltjes plastic. Plastic zoals dat van flesjes Earth Water die jarenlang op zee dobberden om uiteen te vallen in steeds kleinere stukjes die steeds giftiger werden. Giftig zeewater dat verdampt in giftige wolken die giftige regen uitstorten over giftige grond waardoorheen het sijpelt tot giftig grondwater waaruit een glanzende waterpomp giftig drinkwater omhoog pompt…

Ja maar, hoor ik u redeneren, dat is de schuld van akvo niet. Zij maakten hun plastic flesje recyclebaar. Niet bedoeld om zomaar weg te gooien. Zíj zijn keurig verantwoord duurzaam en groen (In een land met schoon drinkwater plasticflessenwater verkopen om anderen van schoon drinkwater te voorzien lijkt mij meer grijs gebied.) Dát is de schuld van de man of vrouw die uit het flesje dronk, dát is de schuld van de Earth Water consument. Weet u nog, die gulle koper die door het drinken van Earth Water “levens red”. Die levensreddende engel blijkt plots een duivel te zijn en de oplossing van het ene (gebrek aan schoon drinkwater) blijkt de veroorzaker van het andere (gebrek aan schoon drinkwater).

Het is ingewikkeld en van zoveel gepieker word ik niet vrolijk. Positieve actie is nodig, de dooie meeuw moet er aan geloven. In de werkplaats van Kust en Zee op de Scheveningse Pier richten we een operatietafel in en gewapend met fotocamera en stanleymes spelen Joos en ik Chris Jordan na: aan de buitenkant te zien bedenken we dat het hier hoogstwaarschijnlijk om een verkeersslachtoffer gaat, tegen een autoruit gevlogen. De kop hangt er slapjes bij en in de nek zit een knik die er niet thuis hoort. Toch zou het zomaar kunnen dat deze meeuw ook plastic heeft gegeten. Veertjes spreiden, punt van het mes op het borstbeen, lichtjes naar beneden snijden en onder mijn vingers geeft de meeuw zijn – het kan ook een haar wezen – geheimen prijs. Effe checken dus. De maag is gauw genoeg gevonden en met één simpel sneetje geopend. Niet groter dan een walnoot, wat er tevoorschijn komt zijn een paar onschuldige steentjes of pitjes. Geen aansteker, geen dop, geen fragmenten van wat ooit een gebruiksvoorwerp was. Ik zou bijna zeggen “gelukkig” maar da’s raar dus dat laat ik achterwege. Meeuw vertrekt zoals hij kwam: opgevouwen in zijn eigen vleugels en gewikkeld in jawel… plastic.

 

Hoe de échte Chris Jordan het doet en wat hij aantrof in de vogels op het eiland Midway is te zien in deze film. Duurt maar 4 minuten. Kijk

*instinker: 100% van de winst is niet hetzelfde als 100% van de opbrengst (verschil tussen kostprijs en verkoopprijs). Uit de opbrengst wordt belasting betaald, premies en verzekeringen, salarissen en andere kosten zoals huisvesting, logistiek e.d. Het woord ‘winst’ is voor meerdere uitleg vatbaar en zegt dus niets over de hoogte van het nettobedrag dat uiteindelijk bij het goede doel terechtkomt.